موج جدید امیدواری‌ها به احیای برجام

فردای اقتصاد: چند روز پس از توافق مهم ایران و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مانع از صادر شدن قطعنامه علیه تهران در نشست فصلی شورای حکام شد، تهران و ریاض دیروز در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که پس از هفت سال روابط دیپلماتیک خود را از سر می‌گیرند. در این بیانیه تاکید شده‌است که این توافق در پی «ابتکار شایسته جناب آقای شی جین‌پینگ رئیس جمهوری خلق چین» انجام شده و دو طرف توافق کردند که «ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند.»
در ادامه این بیانیه آمده است که «وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌نمایند.»
گشایش در روابط ایران و عربستان، به دنبال مذاکرات از پیش اعلام نشده علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در پکن و با میانجی‌گری جین انجام شده‌است.
«نورنیوز»، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی حوالی ظهر امروز برای اولین بار این خبر را اعلام کرد. ساعاتی بعد همین رسانه در گفت‌وگو با علی شمخانی، جزییات توافق تهران-ریاض را تشریح کرد.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که از سرگیری روابط تهران-ریاض می‌تواند به معنای افزایش احتمال دستیابی به توافق احیای برجام، کاهش تنش‌ها و گشایش در فضای سیاست‌خارجی ایران در سال ۱۴۰۲ باشد.
تحلیلگران همچنین بر این باورند که روابط تهران-ریاض تابعی از روابط تهران و واشنگتن است و ریاض بدون چراغ سبز آمریکا چنین تصمیمی اتخاذ نمی‌کرد.
در همین رابطه نورنیوز به نقل از جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات کاخ سفید گزارش داد که سعودی‌ها واشنگتن را در جریان مذاکرات با تهران قرار داده‌بودند.
این تحلیلگران همچنین تاکید می‌کنند که برداشت مقامات سعودی این است که ایران و آمریکا به سمت احیای برجام پیش می‌روند و به همین دلیل عربستان نیز تصمیم گرفته در چنین فضایی، تنش‌ها با تهران را کاهش دهد و خود را برای دوران پس از احیای برجام و آماده و فضای همکاری را تقویت کند.
کارشناسان مسایل سیاست‌خارجی تاکید دارند که ریاض با درس گرفتن از اشتباهات بزرگ خود پس از امضای قرار برجام در سال ۲۰۱۵ و به خصوص در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، به این نتیجه رسید که ایالات‌متحده اقدامی مستقیم علیه ایران انجام نخواهد داد و این ناامیدی از واشنگتن سبب شد تا عربستان به دنبال راهی برای کاهش تنش‌ها در منطقه با همسایه بزرگ شمالی خود باشد. به خصوص آنکه محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و حاکم دوفاکتوی این کشور برنامه جاه طلبانه افق ۲۰۳۰ را برای اقتصاد کشورش در نظر دارد و برای نیل به این هدف نیازمند امنیت و کاهش تنش‌ها در منطقه‌است.

در همین رابطه بخوانید: جزییات جدید از توافق ایران و عربستان

واکنش ریاض

فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در صفحه توییتر خود درباره این توافق نوشت که ازسرگیری روابط میان ریاض و تهران در راستای رویکرد عربستان در ترجیح دادن راه حل‌های سیاسی و گفت وگو و تلاش برای تقویت این مساله در منطقه است.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران هم امروز و لحظاتی پس از اعلام توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دوجانبه، در توییتی نوشت: «بازگشت روابط طبیعی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی ظرفیت‌های بزرگی را در اختیار دو کشور، منطقه و جهان اسلام قرار می‌دهد.»
او افزود: «سیاست همسایگی به‌عنوان محور کلیدی سیاست خارجی دولت سیزدهم، با قوت در مسیر درست پیش می‌رود و دستگاه دیپلماسی فعالانه در پس تمهید گام‌های بیشتر منطقه‌ای است.»
شورای همکاری خلیج فارس، سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان و محمد عبدالسلام، سخنگوی جنبش انصارالله و رئیس هیات مذاکره کننده یمن از این توافق استقبال کردند.
یائیر لاپید، نخست‌وزیر پیشین اسراییل اما این توافق را شکستی برای سیاست‌خارجی تل‌آویو توصیف کرد. او با انتقاد از سیاست های نتانیاهو گفت که با این توافق دیوار دفاعی منطقه‌ای که علیه ایران ساختیم ویران شد.
نفتالی بنت، نخست وزیر اسبق رژیم صهیونیستی هم توافق تهران و ریاض را یک پیروزی سیاسی برای ایران خواند.
بنت در واکنش به توافق ایران و عربستان از کابینه نتانیاهو انتقاد کرد و گفت که این توافق، شکستی مفتضحانه برای دولت اسراییل است و در نتیجه ضعف و اختلافات داخلی بوجود آمد.
او افزود که توافق ایران و عربستان تحولی خطرناک برای اسرائیل و یک پیروزی سیاسی برای ایران است.

گفت‌وگوی وزرای خارجه ایران و عمان

بعدازظهر دیروز و ساعاتی پس از اعلام توافق تهران-ریاض برای عادی سازی روابط، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، با بدر السید البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان درباره مذاکرات احیای برجام تلفنی گفت‌وگو کرد.
بوسعیدی، ضمن ابراز خرسندی از توافق شکل گرفته بین تهران و ریاض، مراتب تبریک خود و دولت عمان را به همتای ایرانی خود اعلام کرد.
امیرعبداللهیان نیز از تلاشهای پیشین عمان در زمینه حصول توافق بین ایران و عربستان تشکر و قدردانی کرد.
در این گفتگوی تلفنی طرفین هم‌چنین آخرین وضعیت گفتگوهای احیای برجام را مورد بررسی و تبادل نظر قرار دادند.
عمان به طور سنتی و قطر در چند سال اخیر، همواره نقش میانجی بین تهران و واشنگتن را برعهده داشته و تلاش کرده‌اند به تنش‌زدایی در منطقه کمک کنند.
شالوده توافق برجام نیز ابتدا در عمان و در سال ۱۳۹۱ و پیش از به قدرت رسیدن حسن روحانی و تصدی محمدجواد ظریف در وزارت خارجه با مذاکرات محرمانه علی اکبر صالحی، وزیر خارجه وقت ایران و مقامات آمریکایی در عمان با وساطت مسقط بنیان نهاده شد.
 

توافقی متفاوت با قبل

در تحولی دیگر که حاکی از کاسته شدن تنش‌ها در سیاست‌خارجی ایران است، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گفت‌وگو با شبکه خبری الجزیره، با متفاوت توصیف کردن نتایج سفر اخیرش به تهران گفت که در این سفر در خصوص مسائل عملی به تفاهم رسیدیم.
گروسی در این گفت‌وگو تاکید کرد که سفر هفته گذشته‌ام به تهران بسیار مهم بود و طی آن توانستیم در خصوص مسائل و قضایای عملی به تفاهم برسیم.
او گفت که از ایران تضمین هایی در سطوح بالا دریافت کردیم و این امر متفاوت تر از تمام دفعات قبل است.

گروسی هفته گذشته و در جریان سفر به تهران تاکید کرده‌بود که توافق ایران و آژانس به روند مذاکرات احیای برجام کمک خواهد کرد.

جزییات آزاد شدن پول‌های بلوکه شده در عراق

ساعاتی بعد خبرگزاری ایسنا گزارش داد که بر اساس آخرین اخبار و اطلاعات به دست آمده، ایران بیش از چهار میلیارد دلار منابع ارزی مسدود شده در عراق دارد که تاکنون بخشی از آن آزاد شده و این فرآیند ادامه خواهد داشت.
این خبرگزاری گزارش داد که بر اساس اطلاعات به دست آمده، ایران بیش از چهار میلیارد دلار منابع مسدود شده ارزی در عراق دارد که تا هفته گذشته بیش از ۸۰۰ میلیون دلار آن در مراحل مختلف طی دو ماه گذشته آزاد شده است.
همچنین سید حمید حسینی - عضو هیات مدیره اتاق مشترک ایران و عراق - در این باره اظهار کرد که بر اساس توافقات صورت گرفته بین ایران و عراق، آزادسازی منابع ارزی بلوکه شده در این کشور در دستور کار قرار گرفته و مقرر شده عراق ۵۰۰ میلیون دلار دیگر از پول‌های بلوکه شده ایران نزد بانک‌های خود را بازگرداند.
به باور برخی تحلیلگران آزاد شدن این پول‌ها بدون چراغ سبز آمریکا بعید به نظر می‌رسد، موضوعی که نشان‌دهنده عزم واشنگتن برای احیای برجام و جلب اعتماد ایران توصیف شده‌است.

موضع متفاوت واشنگتن

این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که روز پنجشنبه، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در سخنانی تاکید کرد که دیپلماسی اولین ابزاری است که واشنگتن در برابر ایران از آن استفاده می‌کند.
این موضع در حالی بیان می‌شود که پیشتر و به خصوص پس از ناآرامی‌های اخیر در ایران و همچنین جنگ اوکراین، مقامات واشنگتن و از جمله پرایس بارها مدعی شده‌بودند که تمرکز ایالات‌متحده دیگر بر روی احیای برجام نیست. اکنون اما به نظر می‌رسد موضع واشنگتن نیز تغییر کرده و آنان در رویکرد خود دچار چرخش شده‌اند.
پیشتر روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی مدعی شده‌بود که ارزیابی‌های مقام‌های غربی نشان می‌دهد روسیه در موضوع خرید موشک‌های بالیستیک از ایران به تردید افتاده، زیرا نگران آن است که متحدان اوکراین، در واکنش به این اقدام، موشک‌های دوربرد به کی‌یف تحویل دهند.
روزنامه فایننشال تایمز روز دوشنبه ۱۵ اسفند مدعی شد که بر اساس ارزیابی‌های کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، یکی از عوامل مهم این تردیدِ روسیه، تهدیدِ ایالات متحده برای تحویل‌دادن سامانه موشکی «اِی‌تی‌اِی‌سی‌ام‌اس» (Atacms)  معروف به «اتکمز» به کی‌یف است.
سامانه اتکمز که کی‌یف خواستار دستیابی به آن شده، با بُرد ۳۰۰ کیلومتری می‌تواند به اعماق قلمرو تحت کنترل روسیه اصابت کند.
برد موشک‌های «اتکمز» تقریباً چهار برابر برد سیستم‌های موشکی هایمارس است که بسیاری از پیشروی‌های ماه‌های اخیر نیروهای اوکراینی به‌دلیل برخورداری کی‌یف از این موشک‌ها گزارش شده است.
موشک‌های بالیستیک فاتح-۳۱۳ و ذوالفقار ایران به ترتیب ۵۰۰ کیلومتر و ۷۰۰ کیلومتر برد دارند.
ششم اسفند ماه نیز پایگاه خبری اکسیوس به نقل از سه مقام اسرائیلی مدعی شده‌بود که ایران فعلا از تحویل موشک‌های بالستیک خود به روسیه صرف‌نظر کرده ولی مشخص نیست که آیا در آینده نیز از تحویل این موشک‌ها خودداری خواهد کرد یا خیر. آکسیوس نوشت که اطلاعات اولیه در مورد قصد ایران برای تحویل پهپادهای انفجاری خود به روسیه، در ماه ژوئن سال گذشته، توسط سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی «موساد» به ایالات متحده داده شده است.

واکنش‌بازارها

به دنبال اعلام خبر عادی‌سازی روابط تهران-ریاض بازارها هم نسبت به این توافق واکنش نشان دادند. در لحظه تنظیم این گزارش، دلار در بازار آزاد با سقوط به کانال ۴۷ هزار تومان در معاملات فردایی به قیمت ۴۷ هزار و ۴۰۰ تومان معامله شد.

برای جزییات بیشتر کلیک کنید:
پیام برجامی توافق تهران-ریاض
ایران و عربستان با وساطت چین توافق کردند+ بیانیه و جزییات